Không như thiệt hại về vật chất, thiệt hại về tinh thần không có tiêu chí chung để xác định cho mọi cá nhân bởi điều kiện, hoàn cảnh của từng cá nhân là khác nhau. Bồi thường tổn thất về tinh thần là dạng bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, do bị xâm phạm về tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín. Vậy bồi thường tổn thất tinh thần là gì?
Bồi thường tổn thất tinh thần là gì?
Có thể hiểu tổn thất về tinh thần là việc sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm mà người bị thiệt hại hoặc do tính mạng bị xâm phạm mà người thân thích gần gũi nhất của nạn nhân phải chịu đau thương, buồn phiền, mất mát về tình cảm, bị giảm sút hoặc mất uy tín, bị xa lánh,…
Theo đó, bồi thường tổn thất về tinh thần là dạng bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, do bị xâm phạm về tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín. Thông thường đây là khoản tiền mà người bị xâm phạm hoặc người thân thích của người bị xâm phạm được hưởng theo quy định của Bộ luật Dân sự.
Khi nào xác định thiệt hại về tinh thần?
Căn cứ Điều 590, 591, 592 Bộ luật Dân sự 2015, thiệt hại tinh thần được xác định khi phát sinh các thiệt hại sau:
– Do sức khỏe bị xâm phạm: Khi xác định thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm cần phải dựa vào các chứng từ do đương sự cung cấp để quyết định mức bồi thường.
– Do tính mạng bị xâm phạm: Bao gồm chi phí hợp lý cho việc cứu chữa, bồi dưỡng, chăm sóc người bị thiệt hại trước khi chết; Chi phí hợp lý cho việc mai táng; tiền cấp dưỡng cho những người mà người bị thiệt hại có nghĩa vụ cấp dưỡng và tiền bù đắp tổn thất tinh thần cho những người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị thiệt hại.
– Do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm: Chi phí hợp lý để hạn chế khắc phục thiệt hại và thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút.
Tùy từng trường hợp ngoài việc buộc chấm dứt hành vi vi phạm, xin lỗi, cải chính công khai, Tòa án quyết định người gây thiệt hại do hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín phải bồi thường một khoản tiền bù đắp tổn thất về tinh thần cho người bị xâm phạm.
Tóm lại, khi tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm thì thiệt hại tinh thần sẽ được xác định và người bị thiệt hại được một khoản tiền khác để bù đắp tổn thất về tinh thần mà người phải gánh chịu.
Mức bồi thường tổn thất tinh thần theo quy định của pháp luật?
Bồi thường tổn thất tinh thần do sức khỏe bị xâm phạm
Theo Điều 590 khoản 2 của Bộ luật Dân sự năm 2015, việc xác định mức bồi thường tổn thất về tinh thần do sức khỏe bị xâm phạm có các quy định cụ thể như sau:
– Người chịu trách nhiệm bồi thường: Trong trường hợp sức khỏe của người khác bị xâm phạm, người chịu trách nhiệm bồi thường phải thanh toán một khoản tiền khác để bù đắp tổn thất về tinh thần mà người bị tổn thất gánh chịu.
– Mức bồi thường theo thỏa thuận: Nếu các bên thỏa thuận được về mức bồi thường, thì mức đó sẽ được áp dụng.
– Mức tối đa không vượt quá năm mươi lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định: Trong trường hợp không có thỏa thuận nào được đạt được giữa các bên, mức bồi thường tối đa cho một người có sức khỏe bị xâm phạm không vượt quá năm mươi lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định.
Nếu xem xét theo Nghị định 24/2023/NĐ-CP về việc tăng mức lương cơ sở lên 1,8 triệu đồng, thì mức tối đa bồi thường tổn thất về tinh thần do sức khỏe bị xâm phạm, trong trường hợp không có thỏa thuận, là không quá 90 triệu đồng. Điều này nhấn mạnh sự quan trọng của việc xác định mức bồi thường công bằng để đảm bảo rằng người bị tổn thất về tinh thần nhận được sự bù đắp xứng đáng cho mất mát của họ trong tình huống này.
Bồi thường tổn thất tinh thần do tính mạng bị xâm phạm
Theo Điều 591 khoản 2 của Bộ luật Dân sự năm 2015, việc xác định mức bồi thường tổn thất về tinh thần do tính mạng bị xâm phạm được quy định cụ thể như sau:
– Người chịu trách nhiệm bồi thường: Trong trường hợp tính mạng của người khác bị xâm phạm, người chịu trách nhiệm bồi thường phải thanh toán một khoản tiền khác để bù đắp tổn thất về tinh thần cho những người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị thiệt hại. Nếu không có những người này, thì người mà người bị thiệt hại đã trực tiếp nuôi dưỡng sẽ được hưởng khoản tiền này.
– Mức bồi thường theo thỏa thuận: Nếu các bên có thể thỏa thuận được về mức bồi thường, thì mức đó sẽ được áp dụng.
– Mức tối đa không vượt quá 100 lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định: Trong trường hợp không có thỏa thuận nào được đạt được giữa các bên, mức bồi thường tối đa cho một người có tính mạng bị xâm phạm không vượt quá 100 lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định.
Nếu xem xét theo Nghị định 24/2023/NĐ-CP về việc tăng mức lương cơ sở lên 1,8 triệu đồng, thì mức bồi thường tổn thất về tinh thần do tính mạng bị xâm phạm, trong trường hợp không có thỏa thuận, là không quá 180 triệu đồng. Điều này đảm bảo rằng việc bồi thường cho tổn thất về tinh thần được xác định một cách công bằng và phù hợp với tình huống cụ thể, đồng thời đảm bảo rằng người bị tổn thất và những người thân của họ nhận được sự bù đắp xứng đáng cho mất mát của họ.
Bồi thường tổn thất tinh thần do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm
Theo Điều 592 khoản 2 của Bộ luật Dân sự năm 2015, việc xác định mức bồi thường tổn thất về tinh thần do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm được quy định cụ thể như sau:
– Người chịu trách nhiệm bồi thường: Trong trường hợp danh dự, nhân phẩm, uy tín của người khác bị xâm phạm, người chịu trách nhiệm bồi thường phải thanh toán một khoản tiền khác để bù đắp tổn thất về tinh thần mà người đó gánh chịu.
– Mức bồi thường theo thỏa thuận: Nếu các bên có thể thỏa thuận được về mức bồi thường, thì mức đó sẽ được áp dụng.
– Mức tối đa không vượt quá mười lần mức lương cơ sở: Trong trường hợp không có thỏa thuận nào được đạt được giữa các bên, mức bồi thường tối đa cho một người có danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm không vượt quá mười lần mức lương cơ sở.
Hiện nay, mức lương cơ sở được áp dụng là 1,8 triệu đồng. Do đó, mức bồi thường bù đắp tổn thất về tinh thần do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm, trong trường hợp không có thỏa thuận, là không quá 18 triệu đồng. Điều này đảm bảo rằng việc bồi thường cho tổn thất về tinh thần do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm được xác định một cách công bằng và phù hợp với tình huống cụ thể, đồng thời đảm bảo rằng người bị tổn thất nhận được sự bù đắp xứng đáng cho mất mát của họ.
Tuy nhiên, đến ngày 1.7.2024, khi tiến hành cải cách tiến lương, mức lương cơ sở này sẽ bị bãi bỏ để thay thế bằng chế độ tiền lương mới Nghị quyết 27/NQ-TW năm 2018. Khi đó thì việc xác định mức bồi thường sẽ áp dụng theo mức lương mới.