Phạm tội chưa đạt

Phạm tội chưa đạt là 1 trong 3 loại trường hợp phạm tội của tội phạm cố ý (chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt và tội phạm hoàn thành – trường hợp phạm tội bình thường).

Điều 15, Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 quy định:

– Phạm tội chưa đạt là cố ý thực hiện tội phạm nhưng không thực hiện được đến cùng vì những nguyên nhân ngoài ý muốn của người phạm tội.

– Người phạm tội chưa đạt phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm chưa đạt.

Có thể hiểu, phạm tội chưa đạt là một khái niệm trong luật hình sự, dùng để chỉ hành vi mà người phạm tội đã cố ý thực hiện tội phạm nhưng không hoàn thành vì những lý do khách quan, ngoài ý muốn của người phạm tội.

Đặc điểm của phạm tội chưa đạt

Có bốn đặc điểm cơ bản của phạm tội chưa đạt như sau:

– Giai đoạn phạm tội chưa hoàn thành: Đây là một giai đoạn sơ bộ, trong đó người phạm tội đã bắt đầu thực hiện hành vi nhưng chưa hoàn tất. Hành vi này nằm trong phạm vi của các tội phạm cố ý trực tiếp.

– Hành vi phạm tội đã bắt đầu nhưng chưa hoàn tất: Người phạm tội đã thực hiện một phần hành vi phạm tội theo quy định trong cấu thành tội phạm của Bộ luật Hình sự. Điều này có nghĩa hành vi đã xâm phạm đến các quan hệ xã hội mà luật hình sự bảo vệ.

– Hành vi chưa được thực hiện đến cùng do nguyên nhân khách quan: Người phạm tội không hoàn thành hành vi vì các nguyên nhân khách quan nằm ngoài ý muốn của mình. Họ đã có ý định phạm tội, nhưng vì các yếu tố ngoài tầm kiểm soát, hành vi không hoàn tất.

– Hậu quả mong muốn không xảy ra: Mặc dù người phạm tội có ý định gây ra hậu quả nhất định, nhưng hậu quả đó không xảy ra hoặc nếu có xảy ra thì không đủ thỏa mãn yêu cầu của cấu thành tội phạm tương ứng trong Bộ luật Hình sự.

Những đặc điểm này giúp xác định rõ phạm tội chưa đạt, khác với tội phạm hoàn thành hoặc các dạng phạm tội khác.

Các trường hợp phạm tội chưa đạt

Đối với trường hợp phạm tội chưa đạt, tội danh được xác định theo điều luật tương ứng tại phần các tội phạm của BLHS. Về mặt lý luận, phạm tội chưa đạt có thể được chia thành hai trường hợp chính:

– Phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành: Đây là trường hợp người phạm tội chưa thực hiện hết các hành vi cần thiết để hoàn thành tội phạm theo ý định của họ, và do đó, hậu quả của tội phạm chưa xảy ra. Tức là, người phạm tội mới chỉ bắt đầu thực hiện hành vi phạm tội nhưng chưa hoàn thành hết các hành vi khách quan, và do nguyên nhân khách quan, họ bị ngăn cản hoặc không thể tiếp tục thực hiện hành vi phạm tội.

Ví dụ: Một người đang chuẩn bị tấn công nạn nhân, nhưng bị bắt giữ trước khi có thể thực hiện hành động gây tổn hại.

– Phạm tội chưa đạt đã hoàn thành: Trong trường hợp này, người phạm tội đã thực hiện đầy đủ các hành vi theo dự định để thực hiện tội phạm, nhưng hậu quả mong muốn vẫn không xảy ra do những nguyên nhân khách quan ngoài tầm kiểm soát của họ.

Ví dụ: Người phạm tội đã bắn vào nạn nhân với mục đích giết người, nhưng nạn nhân không chết do được cấp cứu kịp thời.

Cả hai trường hợp này đều có chung đặc điểm là người phạm tội đã cố ý thực hiện hành vi phạm tội nhưng không thể hoàn thành tội phạm do các yếu tố ngoài ý muốn. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa chúng nằm ở mức độ thực hiện hành vi phạm tội.

Người có hành vi phạm tội trong trường hợp phạm tội chưa đạt vẫn phải chịu TNHS về cùng một tội danh, cùng một điều luật, cùng một tình tiết định khung và cùng phạm vi chế tài như trường hợp phạm tội hoàn thành, nhưng có những sự khác biệt trong việc áp dụng hình phạt. Mặc dù hành vi phạm tội chưa đạt về cơ bản tương ứng với tội phạm hoàn thành về mặt ý định và cấu thành, người phạm tội chưa đạt không thực hiện được hành vi đến cùng do những nguyên nhân ngoài ý muốn. Do đó, hình phạt được áp dụng có thể nhẹ hơn so với trường hợp tội phạm hoàn thành